Herwaardering voor bitter
Heb je wel eens een blaadje paardenbloem gegeten? Of wilde rucola geproefd? En welk effect heeft het hop op de smaak van ons bier? Het is allemaal bitter. Paardenbloem was zo’n 100 jaar geleden bekend als molsla en werd toen zelfs gekweekt. Maar inmiddels staat deze nergens meer op het menu. En de pittige biologische of wilde rucola is inmiddels veredeld tot een ‘flauwe’ variant. De wat bittere hopsmaak is in sommige biertjes nog wel volop aanwezig. Maar bitter is niet alleen een smaak, het heeft ook belangrijke gezondheidseffecten.
Bitter is één van de vijf basissmaken, maar niet eentje die we van kleins af aan lekker vinden. Het is een smaak die we meestal pas op latere leeftijd leren waarderen door het vaak te proeven. Er moet dus wel aanbod zijn van bitter in onze voeding en dat is helaas niet het geval. Bitter heeft nog een betekenis in het Nederlands en dat is niet zo positief. Het betekent dat iets teleurstellend, scherp, vervelend of moeilijk te verwerken is. Iemand die bitter is, is scherp, teleurgesteld of zit vol haatgevoelens. Maar de uitdrukking Bitter in den mond maakt 't hart gezond, bevat gelukkig een positieve en oude wijsheid.
Bitterstoffen zijn helaas in de vergetelheid geraakt. Vroeger was men gewend om bitter te eten, omdat veel groentes – als witlof, komkommer, tuinbonen en sla - toen nog bitter waren. Dat is eruit ‘gehaald’ of veredeld, omdat we dat niet lekker vinden. Veel giftige kruiden zijn bitter en ons systeem (eigenlijk het oude systeem van de jagers en verzamelaars) ‘waarschuwt’ ons om voorzichtig om te gaan met bittere voedingsmiddelen. Datzelfde systeem vindt zoet onverzadigbaar lekker, omdat er in de oertijd weinig zoet zoals honing was. Je greep de kans en at zoveel (= weinig) zoet als je op kon of voorradig was. De evolutie van de mens gaat zo langzaam, dat die patronen en behoeftes nog steeds in ons zitten. Dat is jammer voor onze hang naar suiker en het vermijden van het nuttigen van bittere stoffen. Want nuttig is bitter zeker.
We eten echter te weinig bittere groenten, fruit en kruiden en dat terwijl ze super gezond zijn. Bitter zet ons spijsverteringsstelsel aan, helpt bij het verteren van voedsel, reguleert (mede) de bloedsuikerspiegel, helpt bij afslanken en helpt ons lichaam te ontgiften. Daarnaast zorgen bitterstoffen voor een zuivere huid, verminderen ze rimpels en helpen het lichaam met ontzuren ( een gunstige werking op onder meer reuma en artritis). Bovendien dragen ze bij aan een goed humeur en een positieve instelling, doordat ze bouwstoffen leveren voor de neurotransmitters in onze darmen. Redenen te over om bitter vaker op het menu te zetten!
Wil je van bitterstoffen profiteren, dan is het goed om wat vaker bittere groentes, kruiden en fruit te eten. Dat zal in het begin wat wennen zijn, maar grote kans dat je de pure smaak en het effect ervan geleidelijk aan gaat waarderen. Biologische en/of oude vergeten groenten, kruiden en fruit bevatten vaak de meeste bitterstoffen. Denk daarbij aan: kurkuma, hop, artisjok, gember, witlof, andijvie, postelein, rucola, radicchio, bittermeloen, aardpeer, sopropo, bittersinaasappel, knolrapen, kolen, schorseneren, winterpostelein, maar ook bittere (pure) chocolade, groene thee, zwarte koffie (zonder melk en suiker) en bitterlikeurtjes.
Nog leuker is het om de natuur in te gaan en zelf wilde kruiden te plukken. Zoek plekken waar weinig auto’s langsrijden in verband met fijnstof en pluk ze liever ook niet op hondenuitlaatplekken. Neem een Kruidengids mee of download een plantenapp, zodat je kunt nagaan of iets eetbaar is. En bij twijfel altijd laten staan! Pluk ook altijd alleen wat je nodig hebt, als teken van respect voor de natuur. Wilde kruiden bevatten naast veel bitterstoffen nog meer stofjes die zeer gezond voor ons zijn. Daarnaast is het gewoon erg leuk om onkruiden in recepten te verwerken (zeker met kinderen). Veel blaadjes van kruiden zijn te gebruiken in de sla, kruidenboter of pesto, bloemetjes kunnen de sla opfleuren en van veel kruiden (bloem, blad en soms wortel) kun je geneeskrachtige thee maken. Zo zijn paardenbloemen, madeliefjes, wilde rucola, marjolein, munt, hondsdraf, goya, amandelen, braamblad, Oost-Indische kers, waterkers, brandnetel, duizendblad, ereprijs, citroenmelisse, goudsbloem, vlierbloesem, lindebloesem en kamille een paar van de vele eetbare kruiden, bomen en planten.
Als laatste nog een leuke tip: vries een bloemetje van een viooltje, rode klaver of madeliefje in een blokje ijs en doe het in een glas limonade of cocktail. Zo versier je op originele wijze je drankje op een warme feestelijke dag. Proost!
Meer lezen in o.m. De Heilzame werking van Bitterstoffen van Andreas Hammering en Kruidenwijsheid van Marjanne Huising.
